Við losun fjármagnshafta eru engar sértækar aðgerðir boðaðar að hálfu Seðlabankans til þess að standa vörð um hag neytenda, þeirra fjölmörgu Íslendinga sem bundnir eru verðtryggðum lánum. Þetta er ljóst af svari bankans við fyrirspurn Hagsmunasamtaka heimilanna um fyrirhugaðar aðgerðir við losun fjármagnshafta. Það er því mat Hagsmunasamtaka heimilanna að enginn lærdómur hafi verið dreginn af hruninu fyrir neytendur og heimilin í landinu. Ennþá hvílir meginþungi áhættunnar á lánamarkaði af sveiflum verðbólgunnar á neytendum og verðtryggðum lánum þeirra.

Hagsmunasamtök heimilanna vilja vekja athygli á þessari brotalöm í aðgerðum bankans og hvetur stjórnvöld til að bæta úr og draga lærdóm af hruninu fyrir heimilin í landinu og þannig þjóðarbúið í heild sinni. Heimilin eru ein grunnstoð hagkerfisins og óeðlilegt að þau beri þungan af áhættunni af sveiflum verðbólgunnar með verðbótum sem óljósri stærð í lántökukosnaði. Nauðsynlegt sé að verja heimilin ef til mikillar gengislækkunar krónunnar komi. Hagmunasamtök heimilanna hvetja til þess að stjórnvöld sýni fyrirhyggju til varnar heimilunum, svo sagan frá 2008 endurtaki sig ekki.

Hagsmunasamtök heimilanna hafa barist fyrir réttindum neytenda á fjármálamarkaði​ frá því að efnahagshrun varð á Íslandi, 2008. Nú hefur Seðlabankinn kynnt áætlun um afnám fjármagnshafta sem sett voru í kjölfar þessa efnahagsáfalls sem hafði víðtæk áhrif á samfélagið. Samtökin hafa nú óskað eftir formlegu svari um fyrirbyggjandi aðgerðir bankans frá fjármálastöðuleikasviði Seðlabankans fyrir hönd sinna félagsmanna og þeirra fjölmörgu sem eru skuldbundnir verðtryggðum neytendalánum á Íslandi. Óskað er eftir ítarlegum upplýsingum um aðgerðir til þess að tryggja almannahagsmuni hvað þetta varðar við afnám fjármagnshafta. Í ​hnotskurn er því spurt, hvaða aðgerðir standa nú fyrir dyrum hjá Seðlabankanum sem tryggja að fjárhagslegir erfiðleikar lánþega sem skuldbundnir eru verðtryggðum lánum endurtaki sig ekki?

Hagsmunasamtök heimilanna hafa sent Umboðsmanni Alþingis ábendingar vegna starfsemi Eignasafns Seðlabanka Íslands ehf. (ESÍ), dótturfélags þess Hildu ehf. og samvinnu þeirra við Dróma hf. Samtökin sendu umboðsmanni ábendingar sínar skömmu fyrir jól, í tilefni af rannsókn embættisins á lagagrundvelli fyrir flutningi verkefna Seðlabanka Íslands í einkahlutafélög.

Meðal þess sem bent er á í erindi samtakanna er að auk þeirra félaga sem getið var um í bréfi umboðsmanns frá október síðastliðnum, eigi þau jafnframt fleiri dótturfélög, þar á meðal Hildu ehf., sem hafi stundað innheimtu lánasafna fyrir hönd Seðlabanka Íslands hjá heimilum og fyrirtækjum sem voru viðskiptavinir fallinna fjármálafyrirtækja. Jafnframt hafi Seðlabankinn og Hilda ehf. veitt Dróma hf. umboð til umsýslu og innheimtu viðkomandi lánasafna fyrir sína hönd, þrátt fyrir að það fyrirtæki hefði engar lögboðnar heimildir til að stunda slíka innheimtu fyrir aðra.

Í þessu samhengi er vakin athygli á því að október 2013 komst Fjármálaeftirlitið að sömu niðurstöðu, og sektaði Dróma fyrir að hafa stundað innheimtu fyrir aðra án innheimtuleyfis. Kom fram í þeirri ákvörðun að innheimtan hefði síðar færst yfir til Arion banka, en ekki hafa komið opinberlega fram neinar skýringar á forsendum þeirrar ráðstöfunar eða hvernig um hana hafi verið samið.

Einnig er rakið í erindinu hvernig Fjármálaeftirlitið (FME) mælti fyrir um stofnun Dróma hf. án þess að veitt hefði verið nein heimild til stofnunar slíks fyrirtækis í hinum svokölluðu neyðarlögum sem sett voru vegna fjármálahrunsins árið 2008. Vakin er athygli á því að Drómi er skráð sem eignarhaldsfélag en hefur aldrei haft starfsleyfi, hvorki sem fjármálafyrirtæki né sjálfstæður innheimtuaðili.

Samtökin gera jafnframt alvarlegar athugasemdir við sinnuleysi Fjármálaeftirlitsins gagnvart þeim langvarandi og stórfelldu lögbrotum sem framin hafa verið af hálfu Dróma og á ábyrgð slitastjórnar SPRON. Í því samhengi er bent á að óeðlileg tengsl kunni að hafa myndast milli þessara aðila þegar fyrrum sviðsstjóri hjá FME var skipaður formaður slitastjórnar SPRON og stjórnarformaður Dróma.

Með erindi samtakanna til umboðsmanns fylgja ýmis gögn sem eru opinberlega aðgengileg eða hafa borist frá félagsmönnum, og styðja þær athugasemdir sem koma fram í erindinu. Þar á meðal er rannsóknarskýrsla um starfsemi Dróma sem samtökin tóku saman og gáfu út í nóvember 2013, en í henni er nánar gerð grein fyrir þeim atriðum sem athugasemdirnar beinast að, ásamt miklum fjölda tilvísana á opinberar heimildir og umfjöllun um málefni sem tengjast þeirri starfsemi.

Hagsmunasamtök heimilanna vonast til þess að birting þeirra upplýsinga sem þau hafa safnað saman og ábendingar á grundvelli þeirra til Umboðsmanns Alþingis, verði til þess að knýja enn frekar á um að ráðist verði í opinbera rannsókn á starfsemi þeirra fyrirtækja sem urðu til í kjölfar bankahrunsins en opinberar rannsóknarnefndir hafa hingað til aðeins rannsakað atburði sem gerðust fyrir þann tíma. Að sama skapi er brýnt að einkavæðing bankanna árið 2009 hljóti sambærilega rannsókn.

Hér má nálgast rannsóknarskýrslu HH um starfsemi Dróma hf.: