Hagsmunasamtök heimilanna leita nú réttlætisins á vettvangi Mannréttindadómstóls Evrópu. Kæra hefur verið verið send til dómstólsins vegna úrlausnar mála er varða gengistryggð lán af hálfu íslenskra stjórnvalda og dómstóla.

Með því að víkja sérstökum lögum um neytendalán til hliðar í trássi við skuldbindingar íslenska ríkisins samkvæmt EES samningnum og leggja margfalt hærri vexti en um var samið á lán sem voru með ólöglegri gengistryggingu, hafa íslenskir neytendur verið sviptir mikilvægum grundvallarréttindum sínum. Kæran byggist á því að með þeim hætti hafi verið brotið gegn þeirri friðhelgi sem eignarréttur skal njóta samkvæmt 1. gr. samningsviðauka nr. 1 við Mannréttindasáttmála Evrópu sbr. lög nr. 62/1994 og 72 gr. stjórnarskrárinnar, auk þess sem ekki hafi verið gætt jafnræðis við úrlausn slíkra mála.

Áður en hægt er að skjóta máli til Mannréttindadómstóls Evrópu þarf að vera búið að láta reyna á öll möguleg úrræði innan lands. Margoft hefur verið látið reyna á sérstök réttindi neytenda í málum sem þessum fyrir íslenskum dómstólum, en að mati samtakanna var það fullreynt með dómi Hæstaréttar Íslands í máli nr. 636/2017. Þar sem það hafði verið metið sem ákjósanlegt fordæmismál var ákveðið að skjóta málinu til Mannréttindadómstóls Evrópu. Kæran var send í vikunni fyrir jól og afhent til dómstólsins í dag, aðfangadag 24. desember 2018. Með því að koma slíku máli fyrir erlendan fjölþjóðlegan dómstól, hafa samtökin náð mikilvægum áfanga í baráttu sinni fyrir réttindum íslenskra neytenda á fjármálamarkaði.

Fyrsta skrefið í málsmeðferð dómstólsins er að kanna hvort málið uppfylli nauðsynleg skilyrði til að hljóta efnislega úrlausn. Erfitt er að segja til um hvenær ákvörðun um það muni liggja fyrir, en vonast er til að það skýrist nánar snemma á nýju ári 2019. Nánari upplýsingar munu Hagsmunasamtök heimilanna veita á heimasíðu samtakanna www.heimilin.is eftir því sem framvinda málsins gefur tilefni til.

ATH! Málarekstur sem þessi er kostnaðarsamur og verður enn kostnaðarsamari ef til efnislegrar málsmeðferðar kemur, eins og vonir standa til. Við minnum því á að beina má frjálsum framlögum í málskostnaðarsjóð Hagsmunasamtaka heimilanna með því að leggja inn á reikning nr. 1110-05-250427, kt. 520209-2120. Öll framlög stór sem smá nýtast til að leita réttlætis fyrir neytendur á íslenskum fjármálamarkaði.

[Svohljóðandi erindi hefur verið sent öllum sitjandi Alþingismönnum.]

Ágæti alþingismaður,

Meðfylgjandi er yfirlýsing frá Hagsmunasamtökum heimilanna sem send var nýlega á fjölmiðla. Við förum fram á að þú lesir hana.

Eins og þú sérð koma þarna fram staðfestar tölur um fjölda þeirra heimila sem seld hafa verið nauðungaruppboðum á árunum frá hruni.

Málflutningur Hagsmunasamtaka heimilanna hefur ekki hlotið mikinn hljómgrunn en hér er hann algjörlega staðfestur. Margir hafa beðið um “tölur um fjölda” en þær hafa ekki legið fyrir skjalfestar fyrr en núna.

Á bakvið hverja einustu tölu eru að meðaltali 3 – 4 einstaklingar. Grundvallarréttindi hafa verið brotin með grófum hætti á  þessum mönnum, konum og börnum!

Því spyrjum við þig, ágæti alþingismaður, fyrir hvern eða hverja ert þú á Alþingi?

Ert þú til í að leggja okkur hjá Hagsmunasamtökum heimilanna lið í þessari ójöfnu baráttu okkar fyrir því að lögum sé fylgt og stjórnarskrárbundin réttindi almennings sér virt?

Já, barátta okkar snýst einfaldlega um að lögum sé fylgt og réttindi okkar virt!

Af hverju hefur tekið 10 ár að berjast fyrir sjálfsögðum, lögbundnum réttindum?!

Staðfestar tölur um 10.000 heimili og 117.000 árangurslaus fjárnám eru sláandi og ljóst að bankamenn eru búnir að „hreinsa upp“ heimili sem jafngilda öllum heimilum í Kópavogi, svo ekki sé minnst á öll fjárnámin. Þarna eru tugþúsundir einstaklinga að baki og skaði sem aldrei verður mældur.

En þó þarna væri bara um „einn“ að ræða, eina fjölskyldu sem lent hefði í þessum hremmingum, bæri ykkur skylda til að bregðast við.

Margfaldið þá skyldu með 10.000 og GERIÐ EITTHVAÐ!!

Það eina sem ekki er í boði er að gera ekki neitt!

Viljir þú leggja okkur lið biðjum við þig um að gefa þig fram með því að svara þessum pósti.

Óskir þú frekari upplýsinga áður en þú gefur okkur svar, skaltu svara þessum pósti og óska eftir frekari upplýsingum því við erum tilbúin til að hitta þig og setja þig inn í þessi mál.

Það eina sem ekki er í boði er að hunsa okkur og gera ekkert. Með því ertu í raun að lýsa því yfir að þér finnist í lagi að réttindi og lög séu brotin á varnarlausu fólki í þágu sterkra hagsmunaaðila.

Við vonumst til að heyra frá þér sem allra fyrst,

Kær kveðja
fyrir hönd Hagsmunasamtaka heimilanna,

Ásthildur Lóa Þórsdóttir
formaður

Neytendastofa tekur undir kvörtun Hagsmunasamtaka heimilanna yfir brotum Brúar lífeyrissjóðs gegn lögum um neytendalán!

Síðla árs 2016 sendu Hagsmunasamtök heimilanna kvörtun til Neytendastofu um að misbrestur væri á því að árleg hlutfallstala kostnaðar væri birt neytendum hjá Brú Lífeyrissjóði, sem jafngildir því að dylja raunverulegan kostnað lána fyrir þeim. Brú Lífeyrissjóður er fjarri því að vera einsdæmi, hvað  þennan misbrest varðar sem er fátt annað en hunsun fjármálafyrirtækja á lögum um neytendalán og upplýsingaskyldu lánveitenda. Það er gríðarlegt hagsmunamál fyrir neytendur að allar forsendur láns séu uppi á borðum til að dulinn kostnaður komi ekki í bakið á þeim eftir að skrifað hefur verið undir.  
 
Það er skemmst frá því að segja að Neytendastofa féllst á kvörtun Hagsmunasamtaka heimilanna í öllum atriðum og staðfesti að lögum samkvæmt eiga lánveitendur að veita neytendum upplýsingar um árlega hlutfallstölu kostnaðar í auglýsingum sínum og öðru kynningarefni.

Hagsmunasamtök heimilanna hafa margoft bent á að eftirlitsaðilar hafi ekki sinnt því lögboðna hlutverki sínu að vernda hagsmuni neytenda gagnvart fjármálafyrirtækjum, með fullnægjandi hætti. Alvarlegasta dæmið um slíkt eru gengistryggð lán sem veitt voru í tugþúsunda tali án athugasemda frá Fjármálaeftirlitinu, Seðlabanka Íslands, ráðherrum, alþingismönnum eða nokkrum öðrum. Þrátt fyrir að slík lán væru ólögmæt og eftirlitið hefði brugðist, voru neytendur einir látnir greiða ígildi skaðabóta til lánveitenda því vextir voru hækkaðir með handafli frá hinu opinbera.

Nánar um ákvörðun Neytendastofu og kvörtun Hagsmunasamtaka heimilanna

Neytendastofa hefur birt ákvörðun nr. 55/2017 í kvörtunarmáli Hagsmunasamtaka heimilanna gegn Brú lífeyrissjóði. Tilefni kvörtunarinnar var að í auglýsingum og kynningarefni á vefsíðu Brúar komu hvorki fram fullnægjandi upplýsingar um lántökukostnað né um þau réttarúrræði sem neytendur geta nýtt sér ef ágreiningur kemur upp við lánveitanda. Neytendastofa féllst á kvörtunina að öllu leyti og tók fram í ákvörðun sinni að sú ófullnægjandi upplýsingagjöf sem kvartað var yfir, bryti í bága við lög um neytendalán og lög um eftirlit með viðskiptaháttum og markaðssetningu.

Samkvæmt 6. gr. laga um neytendalán nr. 33/2013 eiga auglýsingar þar sem koma fram upplýsingar um vexti eða annan lánskostnað jafnframt að bera með sér lýsandi dæmi um heildarkostnað og árlega hlutfallstölu kostnaðar. Samkvæmt ákvörðun Neytendastofu er ekki nægilegt að vísa til þess í auglýsingum að nánari upplýsingar megi finna á vefsíðu lánveitanda, heldur verða þær upplýsingar sem koma fram í auglýsingunum sjálfum að uppfylla þessi skilyrði. Með því að brjóta gegn þeirri upplýsingaskyldu var talið að Brú hefði jafnframt sýnt af sér óréttmæta viðskiptahætti í andstöðu við ákvæði laga nr. 57/2005, um eftirlit með viðskiptaháttum og markaðssetningu.

Samkvæmt 1. mgr. 33. gr. laga um neytendalán nr. 33/2013 skulu lánveitendur hafa aðgengilegar upplýsingar um úrskurðar- og réttarúrræði ef ágreiningur rís milli lánveitanda og neytanda um neytendalán, m.a. um málskot til úrskurðarnefndar um viðskipti við fjármálafyrirtæki. BRÚ hélt því fram að til að uppfylla þetta skilyrði væri nægilegt að upplýsa um slík úrræði þegar ágreiningur kæmi upp og þá aðeins við hlutaðeigandi viðskiptavin. Hagsmunasamtök heimilanna bentu hins vegar á að upplýsingar um réttarúrræði yrðu að liggja fyrir strax frá upphafi þegar neytandi tekur ákvörðun um að stofna til viðskipta með neytendalán og ekki væri viðunandi að treysta á að lánveitandi veitti slíkar upplýsingar eftir að ágreiningur væri á annað borð kominn upp. Neytendastofa féllst á þau sjónarmið og taldi upplýsingagjöf Brúar um réttarúrræði neytenda því vera ófullnægjandi.

Hagsmunasamtök heimilanna fagna þeim áherslum sem birtast í ákvörðun Neytendastofu á þörf fyrir öflugt eftirlit með lánveitendum og upplýsingagjöf þeirra til neytenda. Athuganir samtakanna gefa til kynna að víða sé pottur brotinn í þeim efnum og því sé full ástæða til frekari aðgerða af þessu tagi. Í tilkynningu á vef Brúar kemur fram að sjóðurinn hafi talið sig fylgja lögum og harmi því að svo hafi ekki reynst vera, en eftir gildistöku nýrra laga um fasteignalán til neytenda hafi verið gerðar úrbætur á upplýsingagjöf sjóðsins. Að mati Hagsmunasamtaka heimilanna er reyndar ekki ljóst hvort að í raun sé um fullnægjandi úrbætur að ræða og verður sú upplýsingagjöf því áfram til skoðunar.

Sjá tilkynningu á vef Neytendastofu

Ákvörðunina má lesa í heild sinni hér

Umfjöllun fjölmiðla um málið

Brú veitti ófullnægjandi upplýsingar um lán | RÚV

Segja Brú hafa brotið lög - Viðskiptablaðið

Viðtal um málið við Guðmund Ásgeirsson starfsmann HH í síðdegisútvarpi Útvarps Sögu 18. desember 2017 (viðtalið hefst þegar rúmar 5 mínútur eru liðnar af upptökunni):